Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

Ochrona roślin zgodnie z wymogami państw trzecich

Rośliny lub produkty roślinne przeznaczone na eksport mogą podlegać specjalnym wymogom określonym przez państwo przeznaczenia lub samego odbiorcę, w zakresie:

• bezpieczeństwa fitosanitarnego,
• bezpieczeństwa żywności,
• jakości handlowej.

Kontrola bezpieczeństwa fitosanitarnego eksportu prowadzona jest w stosunku do tych towarów, dla których obowiązek taki został określony w przepisach kraju przeznaczenia. Eksporter planując wysyłkę roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów za granicę powinien upewnić się, czy wymaganie takie zostało ustanowione. W takim przypadku towar powinien być wolny od określonych organizmów szkodliwych, co wiązać się może z prowadzeniem szczególnej ochrony roślin (monitorowania i zwalczania agrofagów) w trakcie sezonu wegetacyjnego lub wykonaniem określonych zabiegów przed i po zbiorze.

Dokumentem określającym stan zdrowotności roślin lub produktów roślinnych jest świadectwo fitosanitarne. Zasady wystawiania świadectw zostały określone w prawie międzynarodowym przez Międzynarodową Konwencję Ochrony Roślin IPPC FAO (treść konwencji) oraz Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych (www.ippc.int). Świadectwo wystawiane jest przez służbę ochrony roślin państwa eksportującego lub re-eksportującego, w przypadku, gdy importowe przepisy fitosanitarne państwa, do którego przesyłka roślin lub produktów jest kierowana lub przemieszczana stawiają wymaganie, ażeby przesyłce towarzyszyło świadectwo. Dodatkowo przepisy fitosanitarne państwa importu lub wystawiane przez odpowiednie władze danego kraju zezwolenia importowe określają, jakie wymagania powinny zostać spełnione przed eksportem, co ma potwierdzić świadectwo. W przemieszczaniu przesyłek pomiędzy państwami Unii Europejskiej świadectwa nie obowiązują.

Więcej informacji dotyczących przepisów fitosanitarnych państw trzecich oraz kontroli fitosanitarnej eksportowanych towarów dostępnych jest na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (tutaj).

Bezpieczeństwo żywności w odniesieniu do eksportowanych towarów roślinnych lub pochodzenia roślinnego przeznaczonych do konsumpcji może obejmować szczególne wymogi z zakresu:

• higienicznych warunków produkcji,
• identyfikowalności produktów,
• norm zanieczyszczeń chemicznych, biologicznych lub fizycznych.

W międzynarodowym obrocie żywnością najczęściej stosowane są normy Codex Alimentarius „Kodeksu Żywności”, ustanowionego w 1963 r. przez Organizację NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Światową Organizację Zdrowia (WHO) - będącego zbiorem zharmonizowanych międzynarodowych norm żywności, kodeksowych praktyk, zaleceń i wytycznych celem ochrony zdrowia konsumentów oraz promowania uczciwych praktyk w handlu żywnością.

Niezależnie od norm Codex Alimentarius poszczególne państwa mogą przyjmować szczególne wymogi z zakresu bezpieczeństwa żywności.

Warto przypomnieć, że Polsce/UE producenci mają obowiązek zapewnić w jak najszerszym zakresie, że surowce są chronione przed zanieczyszczeniem. Najprostszym sposobem zapobiegania zanieczyszczeniu surowców rolniczych jest wdrożenie i kontrolowanie podstawowych procesów produkcji i zasad higieny na wszystkich etapach (uprawy, zbioru, przechowywania, transportu).

Przepisy higieny nakładają na producentów produkcji podstawowej, obowiązek:

• zapewnienia ochrony surowców i produktów ich przetworzenia przed zanieczyszczeniami z powietrza, ziemi, wody, nawozów, środków ochrony roślin oraz biocydów, a także ze składowania, przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów, oraz innych środków odnoszących się do zdrowia roślin, które mogą mieć wpływ na zdrowie ludzkie;
• utrzymania w czystości obiektów, wyposażenia, pojemników i pojazdów;
• zapewnienia higienicznych warunków produkcji, transportu i składowania produktów żywnościowych;
• organizowania stosownych szkoleń w zakresie ryzyka zdrowotnego i badań osób mających kontakt ze środkami spożywczymi;
• podejmowania działań mających na celu przeciwdziałanie zanieczyszczeniu produktów przez zwierzęta lub szkodniki, w wyniku składowania i przetwarzania odpadów i substancji niebezpiecznych oraz stosowania niewłaściwej jakości wody;
• stosowania środków ochrony roślin i biocydów zgodnie z odpowiednimi wymaganiami prawa;
• uwzględnienia wyników analiz przeprowadzanych na materiale roślinnym lub innym, zwłaszcza tych, które są istotne dla zdrowia ludzi;
• podejmowania odpowiednich działań zaradczych, jeśli wskazują na to wyniki urzędowych kontroli;
• dokumentowania działań podejmowanych w celu kontroli zagrożeń;
• przechowywania dokumentacji dotyczącej prowadzonych działań z zakresu kontroli zagrożeń;
• powiadamiania właściwych organów o przypadkach zaistniałych chorób lub zanieczyszczeń.

Więcej informacji dotyczących przepisów z zakresu bezpieczeństwa żywności dostępnych jest na stronie Państwowej Inspekcji Sanitarnej (www.gis.gov.pl) oraz broszurze „Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny produkcji żywności w gospodarstwie”

W odniesieniu do wymagań związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin należy wskazać przede wszystkim na różnice dotyczące przyjętych w poszczególnych państwach świata norm najwyższych dopuszczalnych pozostałości substancji czynnych wchodzących w skład środków ochrony roślin (NDP lub MRLs – Maximum Residue Levels). Jak wskazano powyżej, powszechnie stosowane są w obrocie żywnością normy Codex Alimentarius (tutaj). Jednakże w UE obowiązują normy określone w rozporządzeniu (WE) 396/2005 (tutaj). Natomiast na przykład przy eksporcie do Chin obowiązują normy określone w standardzie GB 2763 (tutaj).

Różnice w przyjętych przez poszczególne państwa normach dla pozostałości substancji czynnych powodują, że rośliny lub produkty roślinne przeznaczone do spożycia na rynki tych krajów muszą spełniać szczególne wymagania związane z bezpieczeństwem żywności. Wiąże się to bardzo często z wyeliminowaniem z użycia środków ochrony roślin zawierających zakazane substancje czynne lub ograniczeniem terminów ich stosowania. Wymagania obowiązujące w kraju przeznaczenia powinny być zweryfikowane przez eksportera. Wskazane jest również wykonanie badań kontrolnych dla eksportowanych partii towarów na pozostałości pestycydów, co pozwoli uniknąć problemów ze zwrotem lub utylizacją.

Zalecenia obejmujące ochronę roślin z uwzględnieniem specyficznych wymagań w odniesieniu do środków ochrony roślin, w szczególności jabłek, zawarte zostały w dziale Programy dla integrowanej ochrony roślin / IP.

Jakość handlowa to cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymagania wynikające ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania. Przy czym artykuły rolno – spożywcze przeznaczone do wywozu poza polski obszar celny mogą nie spełniać wymagań jakości handlowej określonych w krajowej ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, o ile spełniają wymagania kraju importera. Dlatego też ustalenie wymagań związanych z jakością handlową roślin lub produktów roślinnych w tym artykułów rolno-spożywczych należy do eksportera.

Więcej informacji dotyczących kontroli jakości handlowej dostępnych jest na stronie Inspekcji Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (tutaj).

W celu ułatwienia eksportu roślin lub produktów roślinnych na rynki krajów trzecich, gdzie zostały określone szczególne wymagania związane z ochroną roślin (stosowaniem środków ochrony roślin) oraz bezpieczeństwem fitosanitarnym na niniejszej stronie zamieszczone zostały specjalnie opracowane w tym celu metodyki integrowanej ochrony roślin lub metodyki Integrowanej Produkcji Roślin (IP) oraz zalecenia i programy ochrony ułatwiające dobór środków ochrony roślin.