Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

16.10.2023 – Uwaga na groźne wirusy zbóż przenoszone przez wektory owadzie i nowe zagrożenie dla upraw (wirus jęczmienia G, BVG)

Żółta karłowatość jęczmienia i karłowatość pszenicy, dwie najważniejsze wirozy zbóż w Polsce, są przenoszone przez wektory owadzie. Są to, odpowiednio, mszyce - w tym głównie mszyca zbożowa (Ropalosiphum padi) oraz skoczki - zgłobik prążkowany (Psammotettix alienus). Natomiast mszyce brzoskwiniowe (Myzus persicae) oraz mszyce kapuściane (Brevicoryne brassicae) żerując na roślinach rzepaku są odpowiedzialne za rozprzestrzenianie żółtaczki rzepy, która jest najgroźniejszą wirozą tej uprawy. Ze względu na brak możliwości bezpośredniego zwalczania wirusów jedyną formą ochrony są działania prewencyjne, które zapobiegają lub ograniczają występowanie infekcji. Jesień to szczególna pora w sezonie wegetacyjnym, w którym należy odpowiednio zadbać o ochronę młodych i przez to podatnych w/w ozimin. Wyniki analiz molekularnych dla prób owadzich zebranych podczas jesiennych lustracji pól uprawnych w różnych regionach Polski, wykazały obecność patogenów: wirusa żółtej karłowatości jęczmienia (barley yellow dwarf virus, BYDV), wirusa karłowatości pszenicy (wheat dwarf virus, WDV) oraz wirusa żółtaczki rzepy (turnip yellows virus, TuYV) i tym samym ich infekcyjność.  

Zagrożenie ze strony WDV potwierdzono w powiatach: brzeskim, bocheńskim, nowosądeckim, gorlickim, wadowickim i myślenickim w województwie małopolskim; sanockim i stalowowolskim w województwie podkarpackim; tarnogórskim w województwie śląskim; kluczborskim w województwie opolskim; kieleckim w województwie świętokrzyskim; średzkim w województwie wielkopolskim. Infekcyjność wektorów BYDV wykazano w powiatach limanowskim i miechowskim w województwie małopolskim, natomiast infekcyjne wektory TuYV pochodziły zarówno z województwa małopolskiego (powiaty limanowski i miechowski), jak i z powiatów oleckiego i nidzickiego w województwie warmińsko-mazurskim.   

Wyniki analiz dla zbiorczych prób zbóż ozimych, zebranych wiosną 2023 r., wykazały obecność nowego zagrożenia fitosanitarnego - wirusa jęczmienia G (barley virus G, BVG). Dodatkowe analizy potwierdziły porażenia roślin w dwóch lokalizacjach na terenie środkowej Wielkopolski. Podobnie jak BYDV, także BVG przenosi się przez liczne, często te same gatunki mszyc, co sprzyja, tak jak w opisywanym przypadku, ko-infekcjom BYDV/BVG. Chore rośliny wykazują typowe objawy żółtej karłowatości jęczmienia widoczne w postaci żółtawych przebarwień blaszek liściowych, nadmiernego krzewienia i osłabionego wzrostu. Synergistyczne oddziaływanie wirusów w infekcjach mieszanych może prowadzić do zaostrzenia przebiegu infekcji i wzrostu zagrożenia dla upraw zbóż.

Niniejsza informacja stanowi pierwsze doniesienie o porażeniach BVG w Polsce. Jak dotychczas występowanie tego wirusa wykazywano w Korei Południowej, Kenii, Australii, Japonii, a w Europie w: Holandii, Grecji, Węgrzech i we Francji.

Wyraźny wzrost zagrożenia upraw chorobami wirusowymi w ostatnich latach oraz wykrywanie nowych patogenów roślin może być związane z powszechnie obserwowanymi zmianami klimatycznymi, które wpływają mocno na owady - wektory patogenów. Szczególnie wrażliwe na ocieplenie są piewiki, a wśród nich skoczki. W ostatnich latach zanotowano pojawienie się w kraju kilku nowych gatunków, a inne znacznie zwiększyły swoją liczebność. Na zbożach jesienią występuje obecnie Cicadula placida – gatunek nienotowany wcześniej w kraju.  Hardya tenuis, który niegdyś był gatunkiem bardzo rzadko spotykanym, obecnie występuje bardzo licznie. Podobnie jak skoczek kukurydziany (Zyginidia scutellaris), który właśnie w tym okresie nalatuje na zasiewy zbóż z kukurydzy, na której żerował i rozwijał się od wiosny.