Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

Monitorowanie uodparniania się agrofagów na środki ochrony roślin oraz tworzenie programów redukcji ryzyka

 

projekt badawczy w ramach Dotacji Celowej

Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

 

 

Informacje wstępne o projekcie

 

     W Polsce, pierwsze doniesienia o problemach z odpornością chwastów na herbicydy pojawiły się w połowie lat osiemdziesiątych zeszłego wieku na terenach, na których związki z grupy triazyn stosowane były corocznie w monokulturze kukurydzy i sadach. Problem ma charakter rozwojowy i obecnie dotyczy setek gatunków chwastów i wielu substancji aktywnych stosowanych w różnych uprawach. Badania dotyczące monitorowania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się zjawiska odporności wymagają wsparcia, czego przykładem jest przyznanie środków na realizację zadania w ramach dotacji celowej MRiRW dla Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, pt. Monitorowanie uodparniania się agrofagów na środki ochrony roślin oraz tworzenie programów redukcji ryzyka.

 

 

 

Cel zadania

Celem zadania jest monitorowanie rozwoju odporności agrofagów na środki ochrony roślin, poznanie mechanizmów tego procesu i wypracowanie strategii przeciwdziałających uodparnianiu się agrofagów na te preparaty oraz ocena zmian stanu i stopnia zachwaszczenia głównych upraw polowych ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia introdukcją gatunków problemowych oraz taksonami obcego pochodzenia.

 

Zjawisko odporności organizmów na toksyczne substancje obecne w środowisku jest naturalnym zjawiskiem pojawiającym się w toku ewolucji jako przejaw procesów adaptacyjnych. Wszystkie obecnie żyjące gatunki agrofagów są mniej lub bardziej ewolucyjnie wyposażone w mechanizmy umożliwiające detoksykację rozmaitych substancji, a wprowadzenie w ubiegłym wieku syntetycznych i naturalnych chemicznych środków ochrony roślin na szeroką skalę spowodowało nasilenie i przyspieszenie procesów selekcji w kierunku rozwoju zjawiska odporności.

Chwasty charakteryzują się wysokim współczynnikiem rozmnażania, a dla niektórych gatunków duże znaczenie ma także ilość pokoleń w ciągu roku i łatwość rozprzestrzeniania się nasion. Ponadto większe ryzyko powstawania odporności obserwowane jest u gatunków obcopylnych, wykazujących dużą zmienność genetyczną. Wiele gatunków chwastów coraz częściej wykazuje odporność na substancje czynne herbicydów. Do najważniejszych należą: miotła zbożowa, chaber bławatek, szarłat szorstki, komosa biała, owies głuchy, wyczyniec polny, mak polny, chwastnica jednostronna, chwasty rumianowate i stokłosy. Konsekwencje zjawiska odporności agrofagów prowadzą do intensyfikacji ochrony chemicznej, przy jednoczesnym spadku jej skuteczności i wzroście zaburzeń w środowisku naturalnym, co jest sprzeczne z zasadami integrowanej ochrony roślin. Zjawisko to ma różną dynamikę u różnych gatunków agrofagów, co wiąże się z ich biologią i genetyką oraz z czynnikami związanymi ze środkami chemicznymi i czynnikami agronomicznymi. Zjawiska odporności nie można wyeliminować nie rezygnując ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Można natomiast opóźnić jego występowanie lub zmniejszyć negatywne skutki stosując strategie antyodpornościowe. Podstawowym celem tych strategii jest zmniejszenie presji selekcyjnej środków ochrony roślin. Elementem strategii jest również doskonalenie systemów regulacji zachwaszczenia zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin. Badania związane są z oceną skuteczności chwastobójczej oraz oceną wpływu poszczególnych systemów na jakość i wartość technologiczną plonów i środowiska rolniczego.

Kontrolowanie i sterowanie zjawiskiem odporności jest celem, którego nie można osiągnąć, bez stałego monitoringu zjawiska. Jest to zjawisko dynamiczne, oparte na dziedziczeniu lub uczeniu się, a więc ulegające ciągłym zmianom, zanikające bądź nasilające się w różnych okresach czasu, u różnych gatunków agrofagów i w odniesieniu do różnych substancji czynnych. Dlatego ciągły monitoring tego zjawiska, będący podstawą opracowywania strategii antyodpornościowych, jest elementem niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa polskiego rolnictwa i właściwej realizacji programów integrowanej ochrony roślin.

Stosunkowo nowym problemem w ochronie roślin jest problem introdukcji gatunków obcego pochodzenia. Największym problemem z tego zakresu jest pojawienie się gatunków o cechach inwazyjnych. Zmiany klimatyczne, głównie wzrost średniej temperatury i okresy długotrwałej suszy powodują zmiany ilościowe i jakościowe w zbiorowiskach chwastów, jak też przyczyniają się do wzrostu zagrożenia występowania i niekontrolowanego rozwoju gatunków obcych, szczególnie ciepłolubnych, które jeszcze do niedawna nie miały korzystnych warunków do rozwoju i rozmnażania się. Zmiany w zachwaszczeniu (wzrost liczebności gatunków ciepłolubnych), szybki rozwój zjawiska uodparniania się chwastów na herbicydy oraz introdukcja gatunków obcych, w tym inwazyjnych wymaga ciągłej kontroli i zmian w systemach metod regulacji zachwaszczenia.

Zakres zadania i prowadzone w jego ramach badania mają również umocowanie w strategii „Zielonego Ładu”. Monitoring w zakresie ograniczania zjawiska odporności oraz kontroli stanu i stopnia zachwaszczenia pól ze szczególnym uwzględnieniem gatunków obcych i inwazyjnych umożliwia prawidłową, opartą na stanie rzeczywistym, realizację postanowień związanych z redukcją stosowania chemicznych środków ochrony roślin i działaniami sprzyjającymi kontrolowanej bioróżnorodności w środowisku rolniczym.

 

     Zachęcamy wszystkich zainteresowanych problematyką odporności chwastów na herbicydy oraz rozprzestrzenianiem się gatunków obcych i inwazyjnych do współpracy, przekazywania informacji i ewentualnych próbek do testów.

Dane kontaktowe:

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli IUNG-PIB

ul. Orzechowa 61, 50-540 Wrocław

e-mail: k.marczewska@iung.wroclaw.pl, m.kucharski@iung.wroclaw.pl

tel. +48 81 47 86 856, +48 81 47 86 888

 

 

Kierownik Zadania

Prof. dr hab. Mariusz Kucharski

ZHiTUR IUNG-PIB