Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Opiętka brzozowca Agrilus anxius (Gory, 1841)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

Opiętek brzozowy może pojawić i zadomowić się na obszarze PRA. Najbardziej prawdopodobną drogę jego zawleczenia stanowi międzykontynentalny transport drewna brzozowego z regionów naturalnego występowania agrofaga. Odpowiednie warunki klimatyczne oraz obecność drzew żywicielskich możliwych do zasiedlenia pozwalają przypuszczać, że Agrilus anxius może poczynić szkody w zbiorowiskach z udziałem brzóz w Polsce. Jego możliwy wpływ na takie drzewostany obszaru PRA może być większy niż w Ameryce Północnej. Chociaż atrakcyjne dla agrofaga drzewa są powszechne na terenie całego kraju to nie tworzą zazwyczaj monokultur, a ich udział w zbiorowiskach jest najczęściej niewielki w składzie gatunkowym. Z tego powodu nie ma ryzyka rozpadów całych drzewostanów, nawet w przypadku całkowitego wyeliminowania brzozy z ekosystemów.

W przypadku wykrycia gatunku w partiach transportowanego surowca drzewnego należy surowiec zutylizować, najlepiej poprzez spalenie. Trzeba wykonać to jak najszybciej, za wyjątkiem okresu zimowego – kiedy aktywność owadów jest ograniczona i zabieg ten można opóźnić w czasie.

Po stwierdzeniu obecności opiętka brzozowego w środowisku naturalnym, na obszarze PRA, wszelkie metody jego zwalczenia najprawdopodobniej nie dadzą zadowalających rezultatów. Szybkie wykrycie gatunku, które mogłoby podnieść prawdopodobieństwo sukcesu w zwalczeniu agrofaga jest mocno utrudnione z następujących powodów:

- ma on skryty tryb życia, a możliwe do zaobserwowania postacie dorosłe żyją krótko,

- pod korą brzóz występują na obszarze PRA inne, podobne gatunki z rodzaju, co może prowadzić do mylnej identyfikacji, szczególnie w fazach preimaginalnych,

- po pojawieniu się owadów dorosłych szybko przystępują one do rozmnażania i zasiedlania nowych drzew, często położonych w znacznej odległości od rośliny, w której się rozwinęły.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Agrilus planipennis Fairmaire, 1888

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały obszar PRA

Główne wnioski: Agrilus plannipennis jest gatunkiem charakteryzującym się dużą szkodliwością względem jesionów (Fraxinus spp.) na obszarze naturalnego występowania, a jeszcze wyższą na nowo zajmowanych terenach. Pojawienie się tego gatunku na obszarze PRA wydaje się być jedynie kwestią czasu. Prawdopodobnie stanie się to w ciągu kolejnych kolejnych dwóch dekad.

A. planipennis według danych literaturowych posiada bardzo szeroką niszę klimatyczną i jest on w stanie występować wszędzie tam, gdzie znajdzie żywicieli – gatunki z rodzaju Fraxinus, zatem może z powodzeniem zasiedlić prawie cały obszar PRA. Opóźnienie pojawienia się tego szkodnika na terenie Polski można osiągnąć przez kontrole importowanego drewna (w każdej formie) z obszarów zajętych przez agrofaga. Po pojawieniu się patogenu na obszarze PRA prawdopodobnie żadne metody nie będą w stanie skutecznie go wyeliminować.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie X

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Aleurothrixus (=Aleurotrachelus) trachoides Back, 1912

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy szklarniowe, głównie papryki, pomidora oraz róż – na terenie całego kraju.

Główne wnioski

Rośliny z rodziny Solanaceae, głównie pomidory i papryka, a także rośliny z rodzaju Rosa są powszechnie uprawiane na obszarze PRA. Prawdopodobieństwo wejścia szkodnika ocenia się jako średnie do wysokiego, natomiast zasiedlenia, biorąc pod uwagę scenariusze klimatyczne – jako niskie do wysokiego. Dodatkowo, istnieją duże szanse, że agrofag  mógłby rozwijać się w uprawach szklarniowych.

W przypadku wprowadzenia A. trachoides, prawdopodobieństwo uszkodzeń papryki i pomidorów będzie najwyższe w rejonie basenu Morza Śródziemnego, z kolei na obszarze PRA wszędzie tam, gdzie są uprawiane rośliny żywicielskie w warunkach chronionych. Możliwość przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie. Głównym powodem takiej sytuacji jest import sadzonek i warzyw z krajów, w których szkodnik występuje. Istotnym zagrożeniem będą sytuacje, w których pakowanie będzie miało miejsce w bliskim sąsiedztwie upraw roślin żywicielskich. To ryzyko jest większe w przypadku pomidorów kiściowych, ponieważ zbiera i sprzedaje się je z odcinkami pędów, w których może znajdować się większa liczba szkodników. Z dużym prawdopodobieństwem A. trachoides może przenosić się wraz z opakowaniami (skrzyniami, pudełkami) wykorzystywanymi do  zbioru i transportu sadzonek oraz warzyw.

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania agrofaga. Z uwagi, że jest to stosunkowo nowy szkodnik o znaczeniu gospodarczym w EPPO, nie ma zbyt wielu informacji na temat skutecznych sposobów zarządzania dla A. trachoides. Jednakże, podobnie jak w przypadku innych mączlików, roztwory mydła i oleje ogrodnicze mogą mieć znaczenie w celu zahamowania wczesnego porażenia, a skuteczne zwalczanie można osiągnąć, wykorzystując systemowe stosowanie niektórych insektycydów (systemicznych i kontaktowych). Trwają badania nad skutecznością biologicznego zwalczania szkodnika z wykorzystaniem pasożytniczych błonkówek z rodzaju Encarsia, a także drapieżnego chrząszcza Axinoscymnus puttarudriahi.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Apiosporina morbosa

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Apiosporina morbosa jest patogenem wywołującym czarną guzowatość roślin rodzaju Prunus sp.

Głównym żywicielem agrofaga jest śliwa domowa (P. domestica), infekowana jest także wiśnia pospolita oraz gatunki rzadziej uprawiane na obszarze PRA, takie jak brzoskwinia zwyczajna, morela pospolita czy śliwa japońska.

Choroba objawia się występowaniem na gałęziach drzew początkowo zielonych, a później czarnych zgrubień i narośli (black knots).

Porażone drzewa karłowacieją i stają się powyginane. Jeżeli guzowatość utworzy się w formie obrączki dookoła gałęzi, prowadzi to do ich zamierania (Snover i Arneson 2002).

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie (szczególnie zagrożona może być P. domestica – główny żywiciel agrofaga, której uprawa zajmuje w Polsce ok. 17 tys. ha. Rezerwuarem patogenu mogą być także gatunki Prunus sp. rosnące w stanie dzikim).

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: niskie (kontrola materiału roślinnego oraz powszechne stosowanie fungicydów znacznie ogranicza rozprzestrzenianie się agrofaga).

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola roślin rodzaju Prunus sprowadzanych do Polski z obszarów gdzie patogen występuje pospolicie.

W przypadku odnotowania wystąpienia agrofaga w Polsce, konieczne będzie opracowanie i włączenie procedur postępowania w zakresie profilaktyki i zwalczania A. morbosa.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Bactericera tremblayi

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy polowe pora i cebuli oraz uprawy warzyw pod osłonami na obszarze całego kraju.

Główne wnioski

B. tremblayi stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw szklarniowych warzyw w Polsce, a także polowych pora i cebuli (w krajach pochodzenia oraz części obszaru śródziemnomorskiego jest szkodnikiem upraw polowych – głównie pora i cebuli). Główne drogi przenikania szkodnika to warzywa (szczególnie zawierające części zielone, jak liście, ogonki liściowe i pędy) oraz odpady roślinne, zawierające części zielone. Z uwagi na niewielkie rozmiary ciała oraz zdolność osobników dorosłych do aktywnego lotu, możliwą drogą przenikania jest także naturalne rozprzestrzenienie.

Ze względu na niewielki dotychczasowy zakres badań nad biologią i rozmieszczeniem geograficznym, trudno wiarygodnie oszacować niszę klimatyczną dla tego szkodnika. Jednak na podstawie map Köppen-Geigera można stwierdzić, że klimat w zachodnich obszarach RP jest zbliżony do klimatu występującego w niektórych krajach obecnego zasięgu (np. Francji, czy północno-wschodnich Włoch). Z drugiej strony należy zauważyć, że wartości pewnych parametrów klimatycznych występujące na terenie Polski mogą być nieodpowiednie dla trwałego zasiedlenia szkodnika. Dlatego pomimo stosunkowo częstych przechwyceń na obszarach państw europejskich i potencjalnie sprzyjających warunków środowiskowych, część specjalistów uważa, że szkodnik ten nie jest w stanie przetrwać zimy. Niemniej możliwość zasiedlenia nowych obszarów przez populację agrofaga wzrasta ze skracaniem i łagodnieniem okresu zimowego.

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. W miejscu produkcji skuteczną metodą jest niszczenie resztek roślinnych bezpośrednio po zbiorach przez uprawę pożniwną oraz natychmiastowe usuwanie pojedynczych roślin, na których stwierdzono szkodnika lub symptomy uszkodzeń. Monitoring i właściwa identyfikacja mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą monitoringu są żółte tablice lepowe umieszczane na wysokości roślin w miejscu produkcji, w pakowalniach czy przechowalniach. Trudność stanowi sposób odróżniania B. tremblayi od innych spokrewnionych gatunków z rodzaju, szczególnie w warunkach polowych i bez dysponowania odpowiednio powiększającym sprzętem optycznym. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach) w wyniku inspekcji wizualnej partii towaru, jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada w różnych stadiach rozwojowych.

Potencjalnie możliwą opcją zwalczania po stwierdzeniu obecności szkodnika wydaje się zastosowanie układowych środków owadobójczych o krótkim okresie karencji. Trwają także badania z zakresu stosowania metody biologicznej z wykorzystaniem m.in. drapieżnych pluskwiaków czy pasożytniczych błonkówek.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Bactericera trigonica

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy polowe marchwi, selera i potencjalnie ziemniaka

Bactericera trigonica jest polifagiem, a jej rośliny żywicielskie są powszechnie uprawiane na obszarze PRA. W Polsce, podobnie jak w krajach aktualnego występowania, agrofag stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw polowych – głównie marchwi i selera,  a także potencjalnie ziemniaka jako wektor Candidatus Liberibacter solanacearum. Główne drogi przenikania szkodnika to warzywa (szczególnie zawierające części zielone, jak liście, ogonki liściowe i pędy) oraz odpady roślinne, zawierające części zielone. Z uwagi na niewielkie rozmiary ciała oraz zdolność osobników dorosłych do aktywnego lotu, możliwą drogą przenikania jest także naturalne rozprzestrzenienie.

Aktualnie istnieje niewiele badań nad biologią i rozmieszczeniem geograficznym, stąd trudno wiarygodnie oszacować niszę klimatyczną dla tego agrofaga. Klimat w zachodnich obszarach Polski jest zbliżony do występującego w niektórych krajach obecnego zasięgu szkodnika (np. Słowacji, Węgier, niektórych regionów Francji). W szczególności obecność B. trigonica na Słowacji świadczy o tym, że może ona zasiedlać cieplejsze regiony kraju. Z uwagi na brak szczegółowych danych trudno szacować na ile populacje w regionach o klimacie zbliżonym do występującego na terenie Polski są stabilne. Jednak, według niektórych ekspertów szanse przeżycia w warunkach zewnętrznych wzrastają wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresów zimowych, a takie zjawisko obserwowane jest na terenie PRA od kilkunastu sezonów.

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Zastosowanie stref ochronnych w stosunku do obszarów, na których nie ma jeszcze szkodnika zapobiegnie jego dalszemu rozprzestrzenianiu się. Dodatkowo zaktualizowane powinny zostać regulacje dotyczące roślin żywicielskich w celu uwzględnienia dodatkowych towarów potencjalnie podatnych na zasiedlanie przezB. trigonica. Możliwą opcją zwalczania wydaje się zastosowanie środków owadobójczych po stwierdzeniu jego obecności.

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą monitoringu są żółte tablice lepowe stosowane w miejscu produkcji, w pakowalniach czy przechowalniach. Trudność stanowi sposób odróżniania B. trigonica od innych spokrewnionych gatunków z rodzaju. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach), w wyniku inspekcji wizualnej partii towaru przeznaczonej do wysyłki lub monitoringu, jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada w różnych stadiach życiowych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Bactrocera dorsalis (Hendel)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy sadownicze owoców takich jak jabłka, brzoskwinie, śliwki oraz inne. Obszar zagrożenia jest limitowany do bezpośredniej okolicy miejsc zawleczenia gatunku.

Główne wnioski:

Bactrocera dorsalis (orientalna muszka owocowa) to muchówka z rodziny nasionnicowatych (Tephritidae) której larwy rozwijają się w szeregu tropikalnych owoców, jak również gatunków uprawianych w krajach
o umiarkowanym klimacie, włączając w to obszar PRA. Samica uszkadza skórki owoców przez nakłuwanie ich pokładełkiem. Larwy żerują wewnątrz owoców, uszkadzając je i zanieczyszczając odchodami. Uszkodzone owoce szybko się psują.

Orientalna muszka owocowa wyrządza ogromne szkody w uprawach owoców na obszarach, w których już występuje, powodując przy tym istotne szkody ekonomiczne. Do walki ze szkodnikiem wykorzystywane są pułapki wabiące, wypuszczanie na wolność sterylnych samców oraz klasyczne zabiegi chemiczne.

Intensywny rozwój handlu w skali światowej stwarza zagrożenie zawleczenia wraz z importowanymi owocami szkodnika B. dorsalis, który teoretycznie może zasiedlić część roślin uprawnych obecnych na obszarze PRA. Pomimo znaczącego ryzyka przeniknięcia gatunku na obszar PRA, negatywne skutki tego przeniknięcia prawdopodobnie nie będą zbyt duże. Spowodowane jest to faktem, że szkodnik wymaga do rozwoju wysokich temperatur i jest wrażliwy na niskie temperatury. Możliwe do zasiedlenia rośliny obecne w obszarze PRA, uprawiane są na terenach otwartych, co dodatkowo utrudni ich zasiedlenie przez szkodnika. Ewentualnych strat można się spodziewać w okolicy miejsc wylotu osobników dorosłych muchówek, które mogą dać początek pokoleniu szkodnika w przyległych sadach owocowych. Wówczas można podjąć próbę zwalczania. Powinna być ona jednak poprzedzona odpowiednim systemem monitoringu (na obszarach podwyższonego ryzyka) przy użyciu dostępnych pułapek.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

☐

średnie

X

niskie

☐

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

☐

średnia

☐

niska

X

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Diaporthe vaccinii

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, w szczególności uprawy borówki wysokiej i żurawiny wielkoowocowej

Główne wnioski

Diaporthe vaccinii jest jednym z najważniejszych patogenów roślin z rodzaju Vaccinium. Największe straty powoduje w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń (borówka wysoka, żurawina wielkoowocowa) oraz plantacjach owocowych. Istnieje realne ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu na terenie całego kraju, tym bardziej, że warunki klimatyczne Polski odpowiadają jego rozwojowi. Obecność patogenu w Polsce została odnotowana już w 2013 roku na doświadczalnej plantacji żurawiny wielkoowocowej. Najważniejszą drogą przenikania jest import zakażonych roślin z Kanady oraz USA lub propagacja zakażonego materiału nasadzeniowego produkowanego w kraju. Poddanie ścisłej kontroli roślin przywożonych z miejsc natywnego występowania choroby oraz szkółek, gdzie patogen występował już wcześniej znacznie redukuje możliwość jego rozprzestrzeniania. W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach produkujących rozsady oraz plantacjach owocowych konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych oraz zniszczenie porażonych roślin. Patogen może występować także w postaci małych siedlisk chorobowych na roślinach uprawianych w ogrodach działkowych lub przydomowych. W przypadku przedostania się patogenu do środowiska naturalnego istnieje ryzyko jego przeżycia i rozprzestrzenienia, także na gatunki dziko rosnące w Polsce (ich podatność na porażenie przez D. vaccinii prawdopodobnie nie była poddana szczegółowym analizom).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Fusarium foetens

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Fusarium foetens jest nowym patogenem, wykrytym w 2000 roku w Holandii, która jest liderem w eksporcie begonii do krajów UE. Agrofag poraża niektóre odmiany Begonia x hiemalis (mieszaniec B. elatior). Straty w plonie roślin doniczkowych mogą sięgać nawet 100%.

Do tej pory patogen wykryto kilkukrotnie w uprawach szklarniowych i hydroponicznych w USA, Kanadzie, Japonii oraz m. in. w Niemczech, Francji, Norwegii a ostatnio Czechach.

Transport porażonych sadzonek jest najbardziej prawdopodobnym sposobem rozprzestrzenienia się agrofaga. Środki fitosanitarne, szczególnie dezynfekcja wody odpływowej w szklarniach, przyczyniły się do zmniejszenia ilości zakażeń. Jednak patogen jest nadal obecny, szczególnie w uprawach przeznaczonych do sprzedaży detalicznej. Porażony materiał powinien być wycofany i zniszczony, w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się agrofaga.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: wysokie, jeśli nie są podjęte środki fitosanitarne

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie, zasiedlenie możliwe w uprawach szklarniowych, gdzie warunki temperaturowe są optymalne dla żywiciela i patogenu

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie, głównie z udziałem człowieka.

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów występowania patogenu oraz stosowanie środków dezynfekcyjnych w szklarniach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje: Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Globodera ellingtonae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

G. ellingtonae może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych oraz z podłożem. Może on potencjalnie zasiedlić obszar całego kraju. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie. Nie jest znana również wrażliwość wykorzystywanych odmian.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa i rozprzestrzenienia nicienia na obszarze PRA należy:

·      Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      Wykorzystywać jedynie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia zapobiegając wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. korzeniami roślin;

·      Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Grapevine Syrah virus 1 (GSyV-1)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, gdzie prowadzone są uprawy winorośli.

Główne wnioski

Grapevine Syrah virus 1 poraża wąski zasięg roślin żywicielskich, ograniczony w zasadzie do różnych gatunków winorośli. W przypadku jego przeniesienia na teren PRA może jednak powodować straty w jej uprawie. Wirus występuje w różnych strefach klimatycznych i jego obecność odnotowano w Europie, Ameryce Północnej i Południowej, Azji oraz Afryce. W większości przypadków dostępne są tylko doniesienia o pierwszym wykryciu wirusa na terenie kraju i brak jest informacji o jego potencjalnym dalszym rozprzestrzenieniu. Wirus przenosi się na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie, gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Odnotowano również jego obecność w skoczkach, ale nie potwierdzono, że są one wektorami wirusa. W obecnej chwili GSyV-1 nie podlega regulacjom. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone wirusem. Środki te wydają się niewystarczające aby móc zidentyfikować porażone rośliny, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Ze względu na wystąpienie wirusa w sąsiednich krajach (Czechy, Słowacja) warto przeprowadzić monitoring występowania wirusa na terenie Polski.

Informowanie producentów o konieczności sprowadzania sadzonek wolnych od wirusów, certyfikowanych.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Helicoverpa zea (Boddie, 1850)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy polowe (głównie kukurydzy), przede wszystkim w Polsce północno-zachodniej, w niewielkim stopniu również uprawy w warunkach chronionych w całej Polsce.

Główne wnioski

H. zea jest gatunkiem motyla z rodziny sówkowatych (Noctuidae) szeroko rozsiedlonym w cieplejszych rejonach obu Ameryk. Gąsienice żerują polifagicznie na wielu roślinach, przynosząc wysokie straty ekonomiczne, między innymi w uprawie kukurydzy, sorgo, bawełny i pomidorów. Motyle wykazują duże zdolności migracyjne i są wstanie zasiedlać czasowo miejsca o znacznie chłodniejszym klimacie (np. północ Kanady, południe Argentyny). W obecnych warunkach klimatycznych Polski powstanie osiadłych populacji H. zea jest bardzo mało prawdopodobne, jednak w przypadku rozwinięcia się licznych populacji na południu Europy, terytorium naszego kraju znajdzie się w zasięgu migrujących osobników (analogiczna sytuacja ma miejsce w wypadku bliźniaczego gatunku H. armigera). Istnieje także ryzyko, że w przypadku zawleczenia gatunek ten może wyrządzić szkody w uprawach pod osłonami – zarówno roślin ozdobnych jak i warzyw.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

· Należy na bieżąco sprawdzać informacje o znaczących stratach wyrządzanych przez H. armigera i na podstawie odłowionych osobników dorosłych sprawdzać, czy nie są to przedstawiciele H. zea.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Liriomyza huidobrensis Blanchard, 1926

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:  Obszarem zagrożenia są uprawy szklarniowe roślin ozdobnych, ogórka, sałaty oraz uprawy polowe ziemniaka, buraka cukrowego, warzyw i roślin ozdobnych.

Główne wnioski

Na tempo rozprzestrzeniania organizmów wpływa przede wszystkim tempo w jakim populacja się powiększa oraz możliwości dyspersyjne gatunku. Liriomyza huidobrensis jest polifagiem, a jej żywiciele są powszechnie uprawiani na obszarze PRA. Miniarka stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw szklarniowych roślin ozdobnych w Polsce, a także ogórka i sałaty. W krajach pochodzenia oraz niektórych regionach obszaru śródziemnomorskiego jest szkodnikiem upraw polowych – ziemniaka, buraka cukrowego, warzyw i roślin ozdobnych. W regionie środkowo-wschodniej Europy, w warunkach mniej korzystnych dla jej rozwoju, notowana jest w rozproszeniu. Jednak mając na uwadze biologię gatunku oraz scenariusze klimatyczne na obszarze PRA wydaje się mało prawdopodobne przeżycie przez agrofaga zimy poza uprawami chronionymi. Niemniej wielu ekspertów twierdzi, że warunkach zewnętrznych prawdopodobieństwo to w wzrasta wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresów zimowych, a takie zjawisko obserwowane jest na terenie PRA od kilku sezonów. 

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą są żółte tablice lepowe umieszczane na wysokości roślin, w miejscu produkcji, pakowalniach czy przechowalniach. Trudnością jest sposób odróżniania L. huidobrensis od innych gatunków z rodzaju, szczególnie w przypadku larw i poczwarek. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach) w wyniku wizualnej inspekcji partii towaru przeznaczonej do wysyłki lub monitoringu jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada na daną chwilę w różnych stadiach życiowych (w szczególności trudno wykryć jaja).

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import roślin ozdobnych, sadzonek i warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Z tego powodu grupa robocza zaleca wykazywanie L. huidobrensis jako kontrolowanego szkodnika niekwarantannowego. Zastosowanie stref ochronnych w stosunku do obszarów, w których nie ma jeszcze tego gatunku zapobiegnie jego dalszemu rozprzestrzenianiu się. Dodatkowo zaktualizowane powinny zostać regulacje dotyczące roślin żywicielskich, w celu uwzględnienia dodatkowych towarów potencjalnie podatnych na zasiedlanie przez L. huidobrensis. Możliwą opcją zwalczania wydaje się zastosowanie środków owadobójczych po stwierdzeniu obecności szkodnika.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Massicus raddei Kusama, 1973

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: za obszar zagrożony należy przyjąć cały teren PRA, łącznie z terenami zurbanizowanymi, zadrzewieniami śródpolnymi i innymi, gdzie rosną dęby.

Główne wnioski

Ogólna ocena ryzyka (na podstawie Punktu 16)

Środki fitosanitarne: wskazać czy powinny zostać podjęte natychmiastowe procedury wobec szkodnika na obszarze PRA. Podsumować odpowiedź na podstawie Punktu 17.

Massicus raddei jest poważnym szkodnikiem lokalnych gatunków dębów w Chinach i powoduje tam istotne szkody ekonomiczne. Na obszarze PRA występują pospolicie dwa rodzime gatunki dębów o dużym znaczeniu lasotwórczym: dąb szypułkowy (Q. robur) i dąb bezszypułkowy (Q. petrea). M. raddei, w przypadku pojawienia się na terenie PRA, może potencjalnie stać się dla nich zagrożeniem.

Wpływ Massicus raddei na obszarze PRA zależy od tego, czy lokalne gatunki dębów okażą się atrakcyjne do jego rozrodu. Gdy tak się stanie, wówczas może on znacząco negatywnie wpływać na ekosystemy leśne oraz związane z nimi dziedziny gospodarki i czynniki kulturowe. Obecnie jednak M. raddei, podawany jest jako szkodnik o mniejszym zaznaczeniu dla gatunków rodzaju Quercus występujących na obszarze PRA, jednak na nowo objętym obszarze trudno przewidzieć jego wpływ. Przypuszczalnie klimat w Polsce również będzie odpowiedni dla tego rozwoju tego chrząszcza.

W przypadku zawleczenia M. raddei na obszar PRA należy w pierwszej kolejności należy opracować odpowiednie metody wyszukiwania zasiedlonych drzew i utylizować je wraz z obecnymi w nich stadiami rozwojowymi owada. Z uwagi na duże rozmiary ciała M. raddei i co za tym idzie znaczną wielkość żerowisk, jak i długi okres rozwojowy (pozwalający na wykrycie), zwalczanie w środowisku naturalnym może przynieść pozytywne efekty. Do odłowu chrząszczy można wykorzystać pułapki świetlne, których skuteczność została potwierdzona.

Uwagi: Jeśli ocena wskazuje na brak konieczności podejmowania środków fitosanitarnych na obszarze PRA, jednak istnieją przesłanki, że wysokie ryzyko może dotyczyć pozostałych krajów EPPO należy to nadmienić.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie X

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne ethiopica Whitehead, 1968

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Analiza klimatu występującego w Polsce wskazuje, że istnieje prawdopodobieństwo zasiedlenia M. ethiopica zarówno na korzeniach roślin w warunkach polowych, jaki i upraw utrzymywanych w szklarniach i tunelach, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym.

Główne wnioski

M. ethiopica może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych, z podłożem oraz celowo, z przeznaczeniem do wykorzystania w pracy naukowej. Nicień może potencjalnie zasiedlić obszar całego kraju. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie go może powodować straty w uprawach roślin w gruncie. Istnieje prawdopodobieństwo obserwowania szkód wywołanych przez M. ethiopica w uprawach roślin pod osłonami, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym. Nieznana jest jednak wrażliwość wykorzystywanych odmian.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

• Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia;
• Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia;
• W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego rozprzestrzenienie się: unikanie przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi i maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych; zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. porażonymi bulwami lub korzeniami roślin;
• Zastosowanie środków ochrony chemicznej dopuszczonych do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne luci

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Istnieje prawdopodobieństwo zasiedlenia M. luci zarówno na korzeniach roślin w warunkach polowych, jak i upraw utrzymywanych w szklarniach oraz tunelach, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym na całym obszarze PRA (można podejrzewać, że  najbardziej zagrożonymi uprawami będą pomidor oraz ziemniak, fasola i ogórek).

Główne wnioski

M.luci może zostać wprowadzony na terytorium RP z podłożem, w tkankach roślin i odpadach roślinnych.Nicień może zasiedlić obszar kraju w regionach, w których temperatura gleby poniżej zera nie zahamuje procesów życiowych nicienia. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

§  Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co ­ zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

§  Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia, w celu ­ uniemożliwienia wprowadzenia organizmu na obszar PRA;

§  W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia agrofaga w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również unikania rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. z korzeniami roślin;

• Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach;
• W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w uprawach pod osłonami należy przeprowadzić fumigację podłoża stosując preparaty chemiczne zawierające np. dazomet czy metam sodowy.

Dane dostępne w literaturze odnośnie ograniczania biologii nicienia:

• Zastosować produkt Volaton G w dawce 1 kg/100m², (Strajnar i Širca 2011a);
• Uprawiać pomidory odmiany Venezia posiadające gen Mi (Strajnar i Širca 2011a);
• Uprawiać rośliny, które nie są żywicielami nicienia: truskawkę (Strajnar i wsp., 2009). 

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Neodiprion abietis Harris, 1841

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: obszarem zagrożenia są tereny leśne, parki oraz nasadzenia w ogrodach i przestrzeni miejskiej

Główne wnioski

W Ameryce Północnej, przede wszystkim w Kanadzie, Neodiprion abietis uważany jest za głównego szkodnika leśnego. Stadium szkodliwym tej błonkówki z rodziny borecznikowatych (Diprionidae) są larwy. Powodują one defoliację rośliny żywicielskiej, głównie jodły balsamicznej, a także innych gatunków występujących w lasach na obecnym obszarze zasięgu. Najczęściej zjadają starsze, 1 i 2-letnie igły, rzadziej żerują na nowych, młodych przyrostach. Masowe żerowanie larw prowadzi do znacznego przerzedzenia igieł i zmniejszenia wigoru rośliny, a w skrajnych przypadkach zamieranie całych, zwłaszcza młodszych drzew.

Główną drogą przenikania szkodnika są gałęzie roślin iglastych (przypadkowo możliwa także z gałęziami roślin nieżywicielskich – w 2016 r. w Holandii wykryto poczwarkę na ciętych gałęziach golterii importowanych ze Stanów Zjednoczonych), a także rośliny przeznaczone do sadzenia (np. ozdobne ogrodowe), cięte drzewa (np. świąteczne „choinki”) lub droga naturalna przez uskrzydlone osobniki dorosłe. Prawdopodobieństwo wejścia na obszar PRA ocenia się jako wysokie z uwagi na wielkość eksportu towarów stanowiących potencjalne źródło szkodnika (głównie w postaci jaj i poczwarek).

Z uwagi na to, że obecnym, naturalnym obszarem występowania szkodnika jest rejon Ameryki Północnej (głównie Kanady), czyli w dużej części o klimacie zbliżonym do panującego na obszarze PRA, potencjalnie zagrożony jest cały obszar naszego kraju. Brakuje danych na temat potencjalnych możliwości rozszerzenia roślin żywicielskich przez N. abietis o gatunki powszechnie występujące na obszarze PRA. Nie można jednak wykluczyć, że po wprowadzeniu na teren Polski owady przystosują się do zasiedlania nowych, blisko spokrewnionych żywicieli. Dlatego prawdopodobieństwo zadomowienia szkodnika w warunkach zewnętrznych ocenia się jako średnie.

Na chwilę obecną podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. Produkcja powinna odbywać się w miejscu wolnym od szkodnika, a w jej czasie i na dalszych etapach należy zachować środki sanitarne, przede wszystkim usuwać resztki roślinne po wcześniejszej uprawie oraz w miejscu pakowania. Po stwierdzeniu obecności szkodnika skutecznym działaniem wydaje się być zniszczenie całej partii towaru.

Brakuje informacji na temat stosowania i skuteczności systemicznych środków owadobójczych. Aktualnie w celu kontroli szkodnika prowadzone są badania nad możliwością biologicznego zwalczania larw N. abietis z użyciem nukleopochodnego wirusa –NeabNPV.

Ze względu na brak badań i opracowań z zakresu biologii i potencjalnej szkodliwości N. abietis na obszarze PRA wskazane są dalsze prace mające na celu określenie możliwości rozwojowych szkodnika oraz metod zapobiegania i zwalczania.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora chrysanthemi

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Główne wnioski:

P. chrysanthemi jest patogenem porażającym rośliny z rodzaju Chrysanthemum sp. Od pierwszego wykrycia, w 1998 roku, (Naher i wsp. 2011) do roku 2017, obecność P. chrysanthemi stwierdzono w kilku lokalizacjach na obszarze 4 krajów (Tomiċ i  Iviċ 2015, Götz i wsp. 2017).

Patogen pojawił się w Niemczech, które obok Holandii są liderem w produkcji materiału roślinnego do dalszej uprawy i eksportu. Prawdopodobieństwo przeniknięcia na obszar Polski bez podjęcia środków fitosanitarnych jest zatem wysokie. Szczególnie zagrożone są uprawy szklarniowe, w których panuje podwyższona temperatura, odpowiadająca optymalnej dla rozwoju tego gatunku.

Prawdopodobieństwo wystąpienia szkód w uprawach polowych jest niskie. Jednak zmiany klimatyczne mogą ułatwiać zasiedlenie P. chrysanthemi na obszarze PRA.

Patogen może być mylony z innymi gatunkami rodzaju Phytophthora, które porażają chryzantemy i dają podobne symptomy chorobowe.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: wysokie w uprawach pod osłonami

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: niskie, jednak na skutek zmian klimatycznych patogen może pojawić się w uprawach polowych i ogrodach, wówczas jego rozprzestrzenianie wzrośnie

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów, gdzie patogen występuje.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspress PRA) Puccinia pittieriana Hennings

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Puccinia pittieriana jest mikrocyklicznym grzybem występującym na roślinach ziemniaka (Solanum tuberosum), pomidora (Solanum lycopersicum) oraz dzikich gatunkach z rodzaju Solanum w Ameryce Południowej i Środkowej. Jako organizm kwarantannowy został umieszczony na liście EPPO A1 dla Europy (EPPO 1988) i w Załączniku 2, Części A, Sekcji 1 Dyrektywy Rady 2000/29/EC. Może porażać roślin z rodziny psiankowatych w chłodnych, wilgotnych regionach strefy umiarkowanej i tropikalnej. Ponieważ basidiospory są krótkotrwałe i nie produkowane w dużych ilościach, grzyb nie jest rozprzestrzeniany daleko przez naturalne czynniki, takie jak wiatr.

Obecność patogenu stwierdzono także w Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Meksyku, Peru, Paragwaju i Wenezueli (IMI 1994). Brak doniesień literaturowych o wykryciu grzyba w uprawach pomidora i ziemniaka na obszarze PRA

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie (jednak w przypadku wniknięcia patogenu, ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju).

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: niskie, ze względu na konieczność zawleczenia porażonych roślin lub ich fragmentów na obszar PRA oraz znikome możliwości przeniesienia teliospor i bazidiospor z Ameryki Południowej do Polski.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie, ze względu na kontrole fitosanitarne oraz stosowane procedury importowania materiału roślinnego (rozmnożeniowego, hodowlanego, naukowego) zapobiegające rozprzestrzenianiu agrofaga na duże odległości.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niski, ze względu na wyżej opisane czynniki niezbędne do zapoczątkowania infekcji.

Największe ryzyko wejścia i rozprzestrzeniania się patogenu na obszarze PRA związane jest z zawleczeniem fragmentów porażonych roślin lub ziemi pochodzącej z upraw roślin żywicielskich, na których stwierdzono jego obecność. Narzędziem regulującym wejście agrofaga może być kontrola materiału roślinnego (szczególnie rodzaju Solanum) importowanego z krajów jego występowania. Porażony materiał powinien być zniszczony najlepiej poprzez spalenie, pozostawiony stanowi ważne źródło inokulum.

Skuteczną ochronę uzyskuje się, stosując fungicydy kontaktowe oraz układowe (French i wsp. 1972, Quijano 1988, Velastegui 1991), należące m.in. do triazoli.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Rhagoletis completa

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Cały obszar PRA, szczególnie południowa i południowo-wschodnia część Polski.

Główne wnioski

Rhagoletis completa to niewielka muchówka pochodząca ze Ameryki Północnej, która została zawleczona do Europy pod koniec ubiegłego wieku. Zarówno na obszarze naturalnego występowania jak i nowo zasiedlonym jest oligofagiem uszkadzającym zielone, mięsiste okrywy nasienne orzechów z rodzaju Juglans. Szkodnik ten powoduje znaczne straty na obszarze naturalnego występowania sięgające 80% produkcji orzechów. Na obszarze PRA pospolicie występuje roślina żywicielska gatunku – orzech włoski, jednak głównie w uprawie amatorskiej. Klimat prawdopodobnie nie będzie czynnikiem limitującym występowanie, rozmnażanie i zimowanie szkodnika. R. completa, w przypadku zawleczenia na obszar PRA może stać się istotnym szkodnikiem orzecha włoskiego.

Po analizie aktualnego zasięgu występowania szkodnika, jego wymagań klimatycznych i ekologicznych można przypuszczać, że Rhagoletis completa najprawdopodobniej pojawi się na obszarze PRA w ciągu kolejnych dekad.

W przypadku pojawienia się szkodnika na obszarze PRA należy podjąć działania zmierzające do jego zwalczenia, aby jak najbardziej odwlec w czasie ekspansję tego gatunku. Wykorzystać w tym celu można metody mechaniczne oraz chemiczne opisane w literaturze. Po zasiedleniu większości obszaru PRA, zwalczanie szkodnika należy dostosować do nasilenia jego występowania oraz lokalizacji (sady towarowe lub ogrody przydomowe). W przypadku sadów towarowych należy opracować odpowiedni program ochrony orzecha włoskiego przed R. completa, obejmujący m.in. monitoring, prognozę pojawu oraz zalecane metody niechemiczne oraz chemiczne ochrony. W ogrodach przydomowych należy zalecić stosowanie wybranych elementów z programu ochrony opracowanego dla sadów, ze szczególnym naciskiem na wykorzystanie metod niechemicznych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

X

Inne rekomendacje:

Potwierdzenia wymaga możliwość zasiedlania owoców brzoskwiń i moreli przez szkodnika.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Scirrhia acicola (Dearness) Siggers

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożone są obszary, na których naturalnie występują gatunki z rodzaju Pinus.

Główne wnioski

Mycosphaerella dearnessii (Scirrhia acicola), powodujący brązową plamistość igieł sosny (EPPO/CABI 1997), znany głównie z Ameryki Północnej został również stwierdzony w Europie (Pehl 1995). Patogen wykryto lokalnie zarówno na terenach zurbanizowanych, jak i leśnych. W centralnej części Starego Kontynentu występuje w miejscach lesistych na Pinus mugo uncinata, typowym gatunku dla obszarów bagiennych. Do innych gospodarzy należą P. sylvestris, P. nigra i P. mugo. Chociaż agrofag zadomowił się dotychczas tylko w kilku lokalizacjach i zazwyczaj rozprzestrzenia się powoli to obecnie stosowane środki zwalczające nie są w pełni skuteczne. W Polsce incydentalnie odnotowano występowanie patogenu, jednakże stopień porażenia gatunków będących gospodarzami jest niewielki (Pusz i wsp. 2013).

Potencjalnie wszystkie gatunki z rodzaju Pinus są gospodarzami. Najważniejsze znaczenie w obszarze PRA mają: P. strobus, P. sylvestris, P. nigra. Niektóre, takie jak P. banksiana, okazały się wysoce odporne (Skilling & Nicholls, 1974).

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie/średnie (jednak w przypadku wniknięcia patogenu, ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju).

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: niskie/średnie ze względu na incydentalne występowanie Sccirchia acicola na obszarze PRA.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie ze względu na ilość odnotowań występowania na przełomie ostatnich lat i brak epidemicznych wystąpień w tym czasie.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niski ze względu na wyżej opisane czynniki.

W uprawie sosny zwyczajnej odmiany długoigłowe są dość odporne na infekcje i powinny być preferowanym gatunkiem na plantacjach choinek bożonarodzeniowych. Uprawa takich odmian pozwala na ograniczenie strat związanych z wystąpieniem patogenu (Phelps i in., 1978).

Chemiczna ochrona w postaci licznych oprysków fungicydami bazującymi na cieczy Bordeaux, chlorotalonilu, benomylu i wodorotlenku miedzi w szkółkach, sadach nasiennych i plantacjach sosen liściastej i zwyczajnej. Sadzonki powinny być spryskiwane w odstępach 10-30 dni w zależności od ilości opadów, od początku wiosny do późnego lata.

Chociaż patogen był incydentalnie notowany na obszarze PRA brak aktualnych doniesień dotyczących wystąpień ocenianym obszarze, z czym wiąże się niepewność.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Sirococcus tsugae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: miejsca uprawy roślin z rodzaju Cedrus i Tsuga

Główne wnioski

Gatunek Sirococcus tsugae występuje w Ameryce Północnej (natywnie) i Europie (Niemcy, Wielka Brytania) na drzewach iglastych z rodzajów Cedrus i Tsuga. Naturalnie na krótkie dystanse patogen rozprzestrzenia się za pomocą zarodników konidialnych przez rozbryzgi deszczu, na dalsze prawdopodobnie przez silne podmuchy wiatru oraz poprzez przemieszczanie porażonych roślin. Nie ma informacji wskazujących na możliwość przenoszenia patogenu z nasionami. Konidia powstają na martwych, zainfekowanych w poprzednim sezonie igłach, łodygach lub stożkach wzrostu. Do porażenia najczęściej dochodzi wiosną i wczesnym latem, gdyż młode pędy roślin są najbardziej podatne. Jest to szczególnie niebezpieczne w szkółkach i plantacjach. S. tsugae może atakować także dorosłe drzewa. Warunki klimatyczne występujące w Polsce umożliwiają zadomowienie patogenu (cieplejsze rejony kraju umożliwiające uprawę cedrów i choiny), wskazuje na to także jego obecność w Niemczech. Ze względu na niewielką skalę uprawy roślin z rodzaju Cedrus i Tsuga patogen może powodować straty w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń lub porażać drzewa rosnące w parkach i ogrodach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Stegophora ulmea

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski

Stegophora ulmea jest jednym z najważniejszych patogenów wiązów (Ulmus spp.). Największe straty może powodować w ich szkółkach oraz obszarach o znacznym zagęszczeniu tego gatunku. W Polsce występują: wiąz górski (U. glabra), wiąz pospolity (U. minor) i wiąz szypułkowy (U. laevis) wrażliwe na porażenie S. ulmea. Istnieje więc ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu w kraju, tym bardziej że warunki klimatyczne mogą sprzyjać rozwojowi agrofaga. Ze względu na marginalne znaczenie importu wiązów (w tym bonsai) patogen ma ograniczone drogi wniknięcia. Poddanie ścisłej kontroli roślin przywożonych z miejsc występowania choroby znacznie redukuje możliwość jego zasiedlenia. W przypadku pojawienia się charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach produkujących wiązy lub bonsai konieczne jest przeprowadzenia oprysków fungicydowych albo zniszczenie porażonych roślin. W sytuacji przedostania się patogenu do środowiska naturalnego kontrola jego występowania jest praktycznie niemożliwa.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Thrips setosus Moulton, 1928

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

Prawdopodobieństwo zasiedlenia w warunkach zewnętrznych w innych krajach europejskich jest na poziomie średnim, głównie ze względów dużej ilości roślin żywicielskich i możliwości występowania szkodnika również na tych dziko żyjących. Pomimo odnotowanych przechwyceń na terenie innych państw europejskich i potencjalnie sprzyjających warunków środowiskowych do zasiedlenia, część ekspertów, entomologów uważa, że agrofag nie jest w stanie przetrwać zimy. Pojedyncze pojawy w Niemczech, Anglii, Francji czy Chorwacji mogą sugerować jednak, że wciornastek może zostać zawleczony z materiałem i szybko rozprzestrzenić się także w warunkach otwartych. Ponadto jak wskazuje EFSA prawdopodobieństwo zasiedlenia populacji tego gatunku może wzrastać wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresu zimowego – a taką sytuację obserwujemy na terenie PRA od kilku sezonów (EFSA 2012). Zadomowienie w uprawach pod osłonami podobnie ocenia się na poziomie średnim, gdyż może on zostać zawleczony z roślinami do sadzenia i z racji braku pewności pełnej wymiany materiału roślinnego i całkowitego odkażania podłoża i obiektów wciornastek może stać się potencjalnie ważnym szkodnikiem upraw szklarniowych.

Prawdopodobieństwo wniknięcia:

Wysokie, szkodnik mógłby zostać przeniesiony z glebą oraz z roślinami, lub ich częściami w ramach intensywnego importu roślin lub ich nasadzeń.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia:

Średnie, szkodnik prawdopodobnie nie jest w stanie przetrwać zimy w warunkach klimatycznych Polski, ale po wniknięciu do obiektów szklarniowych mógłby zadomowić się w uprawach pod osłonami.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia:

Średnie, przy założeniu, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych Polski

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych:

Wysoki, zakładając, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych

Polski.

Na chwilę obecną potencjalne zagrożenie wywoływane przez tego szkodnika w Polsce należy uznać za małe z uwagi na nieodpowiednie dla jego rozwoju warunki klimatyczne. W razie zmian klimatycznych na terenie kraju ocenę należy powtórzyć. Większym zagrożeniem jest możliwość zadomowienia tego gatunku wciornastka w uprawach szklarniowych.

Środki fitosanitarne:

Regularne kontrole importowanych roślin oraz gleby lub/i import roślin z certyfikowanych miejsc wolnych od agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Tilletia indica

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski

Prawdopodobieństwo wniknięcia T. indica na teren PRA jest ściśle związane z importem zakażonego ziarna. Istnieje ryzyko zadomowienia się patogenu na obszarze PRA i wywoływania szkód w produkcji rolnej.W przypadku sprowadzania z miejsc, gdzie występuje choroba konieczne jest prowadzenie działań fitosanitarnych jak kontrola materiału nasiennego lub ziarna przeznaczonego na inne cele. Wskazane jest także zaniechanie importu w przypadku epidemii na nowym terenie lub z rejonów o silnym natężeniu infekcji. Sprowadzanie ziarna produkowanego poza obszarem występowania T. indica nie wymaga podejmowania specjalnych zabiegów fitosanitarnych. Wszelkie sygnały o obecności agrofaga powinny zostać poddane wnikliwej analizie, a zakażone rośliny lub materiał zniszczone. Ze względu na duże zdolności teliospor do przetrwania w niekorzystnych warunkach zwalczanie chemiczne lub płodozmian mogą okazać się nieskuteczne.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Tomato apical stunt viroid

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju gdzie prowadzone są uprawy pomidora oraz roślin ozdobnych.

Główne wnioski

Tomato apical stunt viroid posiada wąski zasięg roślin żywicielskich, ale w przypadku jego przeniesienia na teren PRA może powodować straty w uprawach pomidora. Niemniej TASVd do tej pory był wykrywany sporadycznie, w niektórych krajach UE, Afryce i Azji. Wiroid przenosi się na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin, co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Przenosi się też z nasionami pomidora co zwiększa ryzyko jego pojawienia na terenie PRA. W 2012 odnotowano wystąpienie TASVd w Polsce. Obecność TASVd stwierdzono w roślinie ozdobnej sprowadzonej z Holandii. W obecnej chwili TASVd nie podlega specjalnym regulacjom oraz nie prowadzi się wcześniej obowiązującego monitoringu występowania pospiwiroidów w sprowadzanych do kraju roślinach ozdobnych. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone pospiwiroidem. Środki te wydają się niewystarczające by móc zidentyfikować porażone rośliny, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Informowanie producentów owoców i roślin ozdobnych, w trakcie szkoleń prowadzonych przez inspektorów, o konieczności sprowadzania nasion, sadzonek, itp. wolnych od wiroidów, z certyfikatami jakości.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Tomato leaf curl New Delhi virus’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem regionów, gdzie intensywnie uprawia się warzywa z rodziny Solanaceae oraz Cucurbitaceae.

Główne wnioski

Tomato leaf curl New Delhi virus powoduje znaczne straty głównie w uprawach roślin z rodziny Solanaceae oraz Cucurbitaceae. Do niedawna wykrywany był głownie w Azji, gdzie powodował duże straty w jakości i ilości plonów. Jednakże, w ostatnich latach stwierdzono jego występowanie również w Tunezji, Hiszpanii i we Włoszech. Wirus ten przenoszony jest przez owady (Bemisia tabaci), które powszechnie występują w Europie, zarówno w uprawach polowych, jak i pod osłonami. Na obszarze PRA uprawiane są liczne gatunki roślin będące gospodarzem tego patogenu
 i z tego względu po przedostaniu się na teren Polski (np. wraz ze sprowadzanym zainfekowanym materiałem roślinnym) może powodować straty w jakości i ilości plonów roślin gospodarczo ważnych. Dodatkowo, szybkiemu rozprzestrzenieniu się wirusa w uprawach w naszym kraju sprzyja obecność wektora wirusa - Bemisia tabaci. 

Ochrona roślin przed wirusami polega na systematycznej kontroli materiału rozmnożeniowego sprowadzanego do kraju i rozprzestrzenianego w Polsce oraz na likwidowaniu zainfekowanych roślin. Na obszarach, w których wirus już wystąpił, jak również na terenach zagrożonych zakażeniem, ważne jest systematyczne badanie oraz kontrolowanie plantacji. Pozwoli to na wczesne wykrycie choroby. Ponadto, w aspekcie przenoszenia wirusa przez mączlika, konieczne wydaje się także zwalczanie  tych wektorów w uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Główne wnioski:
Viteus vitifoliae (Fitch) pochodzi z ciepłej strefy zachodniej części Ameryki Północnej. Jego przypadkowe wprowadzenie do Europy w 1860 r. (wraz z sadzonkami amerykańskich odmian winorośli odpornych na mączniaka) spowodowało znaczące straty w winnicach europejskich Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie. Wejście szkodnika w rejonie PRA jest oceniany jako wysoce prawdopodobny. Główne ryzyko związane jest z obrotem sadzonkami winorośli w sposób niekontrolowany oraz trudnościami dotyczącymi wykrywania szkodnika w materiale roślinnym (zwłaszcza formy korzeniowej oraz jaj). Istnieje ryzyko zagrożenia poważnymi konsekwencjami dla całego obszaru Polski w przypadku wprowadzenia szkodnika z uwagi na odpowiednie warunki jego rozwoju (klimat, dostęp roślin żywicielskich).        Szybkość rozprzestrzeniania się V. vitifoliae może być znacząca. Szkodnik może przemieszczać się z owocami (w przypadku, gdy są transportowane wraz z liśćmi), ale przede wszystkim z roślinami przeznaczonymi do sadzenia oraz glebą. Z pozostałych głównych dróg rozprzestrzeniania się za pośrednictwem człowieka uważa się: maszyny, pojazdy, pojemniki transportowe, części roślin inne niż przeznaczone do konsumpcji i sadzenia.        Stosowanie podkładek odmian odpornych jest obecnie głównym narzędziem kontroli filoksery w miejscu produkcji. Materiał nasadzeniowy przeznaczony do założenia plantacji lub w celu jej odmłodzenia czy uzupełnienia powinien być zdrowy i pozyskany z kontrolowanego źródła. Jednak system certyfikacji obecnie stosowany w UE nie zapobiega całkowicie rozprzestrzenianiu się filoksery i wymaga dopracowania. W miejscu produkcji (winnicy) należy prowadzić systematyczną lustrację roślin pod kątem obecności szkodnika i powodowanych przez niego objawów szkód oraz bezwzględnie przestrzegać higieny – przenoszenie i pakowanie powinno odbywać się w miejscu produkcji wolnym od szkodnika i stosowane powinny być tylko nowe lub dokładnie oczyszczone opakowania (nie stosowane wcześniej w innej winnicy). Ważne jest utrzymywanie roślin w dobrej kondycji – osłabione i narażone na stres rośliny są bardziej podatne na ataki ze strony szkodników. Trwają badania nad skutecznością chemicznej kontroli szkodnika w miejscu produkcji. Brakuje także specyficznych testów do identyfikacji filoksery po zbiorach. Obecnie stosuje się fumigację fosfinami czy moczenie sadzonek w ciepłej wodzie oraz zabiegi poprawiające ogólną kondycję roślin.          Potencjalne wystąpienie V. vitifoliae w obszarze PRA miałoby poważny wpływ na produkcję i przetwórstwo winorośli oraz na ich wywóz z krajów, w których szkodnik jest notowany.
Z pewnością niebawem zostaną opracowane i włączone do obecnych strategii IPM szczegółowe procedury postępowania w zakresie profilaktyki i zwalczania szkodnika. Wymaga to jednak czasu i nakładów finansowych.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Xylosandrus compactus (Eichhoff)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Gatunek może zadomowić się w ogrzewanych obiektach takich jak szklarnie i palmiarnie.

Główne wnioski

Xylosandrus compactus w obszarze naturalnego zasięgu występowania oraz na nowo zajętych terenach powoduje istotne straty ekonomiczne w uprawach roślin. Prawdopodobnie w Polsce wpływ szkodnika będzie znacznie mniejszy. Zakładając, że przedostanie się i zadomowi, jego liczebność i rozmieszczenie będzie ograniczone warunkami klimatycznymi. Jest to owad pochodzący z regionów tropikalnych i subtropikalnych, więc klimat panujący na obszarze PRA przypuszczalnie nie jest dla niego odpowiedni. Również większość zasiedlanych przez niego gatunków nie występuje naturalnie na obszarze PRA. Nie ma jednak pewności czy agrofag po dostaniu się na teren Polski, w przypadku braku roślin żywicielskich, nie zasiedli krajowych gatunków drzew lub krzewów.

Na świecie z powodzeniem wykorzystywane są chemiczne metody kontroli szkodnika, których skuteczność często przekracza 90%. Stosuje się też usuwanie poszczególnych, zasiedlonych konarów lub całych roślin. Jednak jest to metoda pracochłonna i nie zawsze przynosi rezultaty.

Konieczne jest ustalenie skrajnych warunków życia owada, głównie dolnego zakresu temperatur, których nie jest w stanie przeżyć. Istotne jest to w przypadku podejmowania decyzji o ewentualnym zwalczaniu.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Zaprionus indianus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy owoców pod osłonami i sady

Główne wnioski

Zaprionus indianus jest gatunkiem niewielkiej muchówki, której larwy żerują w wielu gatunkach owoców, zwykle już wcześniej uszkodzonych przez inne szkodniki lub choroby. W obecnej chwili agrofag ten może być zawlekany do Polski wraz z importowanymi owocami. Warunki klimatyczne panujące w naszym kraju uniemożliwiają trwałe zasiedlenie tego gatunku, istnieje jednak możliwość tworzenia efemerycznych populacji w czasie cieplejszych miesięcy.

Środki fitosanitarne powinny polegać na kontrolowaniu importowanych owoców pod kątem ich zasiedlenia przez larwy Z. indianus. Ryzyko czasowego zasiedlenie tego gatunku w warunkach naszego kraju istnieje jednak tylko w cieplejszych miesiącach, dlatego w tym czasie kontrole fitosanitarne powinny być szczególnie wnikliwe, zwłaszcza w przypadku sprowadzania owoców z obszarów, gdzie gatunek ten jest pospolity. Owoce, na których stwierdzono obecność larw powinny zostać poddane utylizacji, np. przez spalenie.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

·                     Wskazane są dalsze badania nad szkodliwością i biologią Zaprionus indianus