Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

Ochrona roślin bezpieczna dla zapylaczy

Pszczoły i inne owady zapylające stanowią integralną część ekosystemów. Odgrywają niezwykle ważną rolę w zapylaniu roślin uprawnych i dzikiej flory. Szacuje się, że około 78% wszystkich gatunków roślin występujących na ziemi jest owadopylna (w tym ponad 200 gatunków roślin uprawnych). Tak więc zapylenie przez owady zapewnia przede wszystkim przetrwanie większości gatunków świata ożywionego.

Głównym zapylaczem roślin w Polsce jest pszczoła miodna, która zapyla ponad 90% kwiatów roślin owadopylnych. Pozostałe kwiaty zapylane są przez trzmiele, pszczoły samotnice, muchówki, motyle, chrząszcze i inne owady.

Spośród polowych roślin uprawnych w Polsce około 50 gatunków korzysta z zapylania ich przez pszczoły oraz około 60 gatunków warzyw. Z roślin ogrodniczych pszczoły zapylają około 140 gatunków, w tym 15 gatunków drzew owocowych i krzewów, a ponad 60 gatunków uprawnych roślin leczniczych korzysta z pomocy pszczół. Praca owadów zwiększa ilość i jakość plonu, co jest szczególnie istotne w przypadku gatunków roślin takich jak np. rzepak (do 30%), jabłoń ( do.90%), agrest (do 70%), czy truskawki (do. 20 %).

Więcej informacji dla osób zainteresowanych założeniem i prowadzeniem pasieki można uzyskać w poradniku:

Warunki prowadzenia małej pasieki pszczelej i sprzedaż bezpośrednia produktów 

lub poprzez kontakt z najbliższym związkiem lub organizacją pszczelarską (tutaj) lub tutaj.

Niezbędna w produkcji roślinnej chemiczna ochrona roślin może jednak powodować przy niewłaściwym zastosowaniu zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt czy środowiska. Dlatego niezwykle ważnym jest umiejętne korzystanie ze środków ochrony roślin w taki sposób, aby zagrożenie to eliminować bądź ograniczać do minimum.

W celu uniknięcia i niedopuszczenia do zatrucia pszczół należy:

• zabiegi wykonywać tylko w przypadkach przekroczenia przez organizmy szkodliwe progów ekonomicznej szkodliwości i o ile to możliwe ograniczać zabiegi do pasów brzeżnych lub miejsc wystąpienia organizmów szkodliwych,
• bezwzględnie przestrzegać zapisy zawarte w etykiecie środka ochrony roślin,
• tam, gdzie są dostępne wyniki badań naukowych stosować dawki obniżone oraz dawki dzielone w celu ograniczenia chemizacji rolnictwa,
• do wykonania zabiegów w miejscach gdzie pszczoły mogą mieć pożytek dobierać środki selektywne, nietoksyczne dla pszczół lub o krótkim okresie prewencji,
• zabiegi należy wykonywać wieczorem, po zakończeniu oblotu uprawy przez pszczoły,
• wiele kwitnących gatunków chwastów już od wczesnej wiosny, np. gwiazdnica pospolita, stanowią pożytek dla pszczół i wykonywane w takiej sytuacji zabiegi muszą być traktowane tak jak zabiegi w czasie kwitnienia uprawy,
• nie opryskiwać roślin pokrytych spadzią,
• środkami bardzo toksycznymi i toksycznymi dla pszczół nie wykonywać zabiegów na uprawach, których kwitnienie może mieć miejsce przed zakończeniem okresu prewencji,
• zapobiegać znoszeniu cieczy użytkowej, szczególnie na sąsiednie, kwitnące uprawy, a także miejsca, gdzie zapylacze mogą mieć pożytek, nie wykonywać zabiegów przy zbyt silnym wietrze,
• informować pszczelarzy o wykonywanych zabiegach ochrony roślin,
• nie zanieczyszczać wód, takich jak: rowy melioracyjne, zbiorniki śródpolne i inne środkami ochrony roślin, ponieważ mogą one stanowić źródło wody dla zapylaczy,
• przestrzegać przepisów prawnych.

Zasady postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia pszczół środkami ochrony roślin

W przypadku niewłaściwego stosowania środków ochrony roślin dochodzi najczęściej do przypadków podtrucia pszczół, których efekty trudno szybko i jednoznacznie potwierdzić, jednak skutki dla dalszego rozwoju rodzin pszczelich są bardzo poważne. Natomiast najczęściej zgłaszane są widoczne przypadki ostrego zatrucia, gdzie stwierdza martwe pszczoły w ulu lub jego pobliżu.

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa we współpracy z Inspekcją Weterynaryjną podejmuje działania urzędowe w przypadku zgłoszenia podejrzenia zatrucia pszczół środkami ochrony roślin. W tym celu może zostać powołana komisja, której działalność ma doprowadzić do uwierzytelnienia i wyjaśnienia zaistniałego faktu. W skład komisji może wchodzić pracownik Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, pracownik Inspekcji Weterynaryjnej lub lekarz weterynarii wolnej praktyki, właściciel pasieki oraz przedstawiciel organizacji pszczelarskiej. Komisja może być fakultatywnie powołana również przez Urząd Gminy lub Urząd Miasta właściwy dla zaistniałego przypadku zatrucia pszczół, lub przez osobę mającą wejść w skład komisji.

Zadaniem komisji jest niezwłoczne pobranie materiału do badań, zabezpieczenie i przesłanie prób do laboratorium. Ponadto członkowie komisji postępując w ramach swoich kompetencji:

• ustalają liczbę rodzin pszczelich z objawami zatrucia,
• oceniają stan zdrowotny pasieki,
• ustalają szacowaną wysokość szkody w pasiece,
• weryfikują czy na sąsiadujących uprawach, na których mogło dojść do zatrucia, środki ochrony roślin stosowane były w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia zwierząt,
• ustalają właściciela plantacji na której zastosowano środki ochrony roślin mogące stanowić prawdopodobne źródło zatrucia pszczół.

Instrukcja postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia pszczół środkami ochrony roślin